Der Bauernhof um 1870

von

Heinrich Stolte



Aule Wuishoet

Up iusen Huawe weort dat Breokhiager Platt kuüert. Wui Kinner hairen for der Scheoltuit ninn haugduütsk Weort os blaut in den lütken Kinnergebedden, doe us Mudder lere. Wat us doe Grauden fertellen, wören plattduütske Ruimsel un Rötsel, doe soe sümst os Kinner fan aulen Luüen haurt hedden. Wenn soe unner sik kuüren, briuken soe ollerhand Sprüöke, doe van aulenshiar bekannt wören, doe owwer joeder no suinem Sinne ännere. Dat was doe aule Wuishoet, doe wui auk fandage no briuken küönt. Soe was grödder os ik soe upschruiwen kann. Ik sen teo freo fan dem Huawe kuomen, häwwe in der langen Tuit fiel fergieden un häwwe auk nich olls haurt, wat soe domols no dofan wüssen. Wat ik no woet, will ik upschruiwen, dat et nich ganß ferluaren goet. Fandage lert doe Kinner dat nich mer. Doe Grauden moent, met Kinnern müssen soe hauge kuüren; unner si[ch]<k> kuürt soe no platt, owwer met den Kinnern nich mer. Doe aule Sproake goet innen Ramskenbrinker Lanne togrunne, wenn doe Hoematfrünne soe nich upschruiwet un redd´t.


Ruimsel, Rötsel und Sprüöke

Blinne Keo, ik hoö di; wohen? no Amsterdam. Wat sack do deon? Stiudenmialke un Pannkeoken iaden.

Witt den Wulf int Holt jagen; muaren wiww en wuirhalen medden Stiudenbodderbraut. Wulf brecket duür.

Lange, lange Ruige, twintig es ne Stuige, dartig es en Reosenkranß, förtig es en Jungferndanß. Olle Jungfern nuige!

Oen twoe droe foer Finkenstoen, ferstiakt jiu, lod´t jiu nich mer soen! Finkenstoen, Finkenstoen, Finkenstoen, N.N. häww ik soen.

Stock un Stoen, witt ens soen, de niu sall doe Suogen hoön. Oene, twoee - droe!

Diu sass bui iusem Spiele one Gnuren un Muren doe erste Fänger suin. Awe!
A b ab, diu kriss den lesten Klapp. Awe!
Fadder, Mudder, Süster, Breor, - Kanter, Köster un Pasteor. Awe!
Oene twoee droee - foere fuiwe sesse - iuse bunte Keo hett Besse. Awe!

Suigesage, Hottewage. Spöne int Fuür, dat Holt es duür. Muaren wiwwe no Builefeld foören, witt en Foör Stiuden halen, mui en Sack full, dui en Back full. Dat sall hoeden: Klabums! Do ligg he.

Achter iusen Hiuse ploöget Poeder Kriuse one Pleog un one Ratt. Wer es dat? Wennerk.

Up iusen Acker stoet oen Ding sau wacker, hät siewen Huüe, bitt olle Luüe. Suipel.

Biuden glatt un binnen glatt, glatt for glatt. Wat es dat? Glass.

Fuür Floesk un achter Floesk, midden Holt un Uisen. Pleog.

Bui Dage got soe klapp klipp klapp, form Bedde stot soe Nachts japp japp. Holtske.

Ik woet oen Ding, es blank un flink, un hät en flassen Stert. Naiggenodel.

Doe stoet oen Mann innen Holle, röppet un röppet un krigg ninne Antweort. Pasteor upper Kanßel.

Erst groön un witt, dann raut un swatt. Niu ett dui satt! Kirsken.

Fuür os en Süwwel, midden os en Knüwwel, achter os en Staken, hauge uppen Braken. Iakstern.

Ik häww en Buck ubm Huawe ston, doe kann nich staiden un nich gon; hät fuür un achter Hairn un frett dat Holt os Kairn. Sagebuck.

Et kümmet, wenn doe Sunne kümmet, un goet wir, wenn doe Sunne goet, un doöt olls, wat diu doös. Schadden.

Doe et bestellt, well et nich; doe et maket, behöllt et nich; doe et kriggt, woet et nich. Sark.

Doe oene goet for twoeen, doe oene tüsken twoeen, doe oene achter twoeen. Wo fiele send dat? Droee.

Achter iusen Hiuse stoet ne Kunkeldiuse; brennt Dagg un Nacht un brennt doch ninn Hius af. Niedel.

Krick krack Kriuse anner Suit fan iusen Hiuse; sau baule os doe Sunne schinnt, Krick krack Kriuse grinnt. Uistappen.

Wacker sen ik wuoßen. [b]<B>loe Bl[oe]<eo>men driag ik. Wenn ik ault were un stuif, buint soe mui en Band ümmet Luif. Flass.

Ik satt up muin Klössken un liuse muin Fössken; je länger ik liuse, je duller et siuse. Spinnratt.

Watt brennt un es ninn Fuür? Niedel.

Wat bitt un hät ninne Tiane? Suipel.

Wat goet un hät ninne Foöde? Iur.

Wat sloet un hät ninnen Stock. Klocke.

Twuiboen satt up Druiboen; do kamm Foerboen un woll Twuiboen buiden. Do namm Twuiboen Druiboen un woll Foerboen domedde smuiden. Maged, Melkebuck, Ruüe.

Ik was mol ens no Pommernland. Pommernland was mui bekannt. Do kaimen mui droe Heren inne Moöde, doe frogen mui, wo kloen Hündloen hoede. Kloen Hündloen, dat was mui fergieden; häck´t droemol seggt, sass´t nau nich wieden. Wass.

Hümpelken Pümpelken upper Bank, Hümpelken Pümpelken unner der Bank. Do was ninn Dokter in Engeland, doe dat kurroeren konn. Oegg.

Bumbam Boegger, doe Köster magg ninne Oegger. Wat magg hoe dann? Boer inne Kann´n, Speck inne Pann´n. O wat es´t en Leckertann!

Snuider Wippup, sedd´n Kipp up!
Disker, Disker go doch risker!
Smett frett Fett, Uisen un Stol, stoet os´n Pol.
Roör ümme, roör ümme, dat Süppken es gar; stuig ubm Balken un wecke den Far!

Stippe stappe steole, muaren goet no Scheole; kanns diu wat un lers diu wat, kriss diu ninnen Achterklapp.

Wui wollen widde Wäske wasken, wenn wui Wuiwer wüssen, wo woek Wader wöre.

Knuddenkaff, Knuddenkaff, fanner Hillen up un af.

Snuiderscheren snuit scharp (droemol in oenem Ome soeggen!)

Puilm Palm Poosken, lott den Kuckuck roosken, lott doe Füögel singen, lott doe Palm springen!

Oeken, Birken, Boökenholt.
Dat wert midden duürspollt.
Wui witt wedden ümme Floegen;
Diu sass soen, ik will nich loegen,
Huir süöt foerntwintig ston.

Wenn ik no Kiarken go, toe ik mi an,
Sau wacker, sau snacker os ik män kann.
Wenn ik wuirkuome, toe ik mui iut,
Dann sen ik Sunndages Willem suine Briut.

Sunnenkinnken fluüg up!
Muaren goet doe Sunne up,
Iawermuaren rianget et.
Sunnenkinnken fluüg up!

Mone, Mone widde, giff iusen Kuine nen Tidde,
Medden Stücke Bodderbraut, dann wert in oenem Jore graut.

Wuirwuind un Liusemellen
Dat es schändlik Kriut;
Dorümme niemt jiu Tuit doteo
Un toet et roeggen iut.

Kwieksken huü di, doe Fruwwe suüt di. Suüt soe die for düt Jor nich, teoken Jor, dann sen ik do nich.

Os ik weggeng, wören Kisten un Kasten full. Os ik wuirkamm, was olls ferflickert, ferflackert, ferslieden. Suüs diu mi? Swalwe.

Kuckuck, Maibuck, soegg mui wor, wofiel Jor sack no liewen? Hunnert Jor, dat es nich wor.

Puiwitt, Puiwitt, wo bluiw ik, wenn doe Welt fergoet un niks bestoet?

Hawik, Hawik, Honnerdoef, hät dat widde Heon [l]<s>au loef; well staiden, well staiden, Hawik, Hawik!

Kuik kuik! Et gifft Daiggewiar. Beokfink.

Weg, go weg!; Biur es frechch. Iakstern.

Hupp hupp hupp! Sto up, sto up! Huopk.

Tuü di Tuit! Tuü di Tuit! Gialgoösen.

Luükenpowel Tuünholt! Hampsotsfuogel (Pirol).

Kwak, kwak! Mak dat diu wegkümmes! Kraiggen.

Muüsken, Muüsken, laup in duin Huüsken, kriup in duin Lock, süss fängt die doe Kock!

Biur buin den Piudel an, dat hoe mui nich buiden kann. Bitt hoe mui, ferklag ik dui; diusend Daler kostet dui.

Wenn´t Biarg up goet, druif mui nich: wenn´t Biarg af goet, rui mui nich; duür Wader tuü mui nich; innen Sanne slo mui nich; up luikem Wiage schaun mui nich un innen Stalle fergitt mui nich. Piard.

Schaiper medder Schüppen kamm doe Dial hen hüppen; woll dat Fuür raken met dem langen Staken.

Hittken loep den Biarg hendal, wieple medden Stert; was sonn´n dummen Snuiderjungen, menn, et wör en Perd.

Sunnenkuind, Sunnenkuind, mak doe bunten Flüögel up und soegg duin´n Far un Mömme, dat´t muaren wir geot Wiar wert.

Slop min Kinnken, ik woege di;
hedd ik en Stöcksken, dann sloög ik di;
dai di dat woe, dat jammre mi.
Slop min Kinnken, ik woege di.

1. Siuse Kinnken siuse; Kättken segg ik miuse.
Kättken, dat well fleidig suin, Kinnken, dat mott stille suin.
Siuse Kinnken siuse.
2. Siuse Kinnken siuse, Kinnken, dat es iuse;
Wör dat iuse Kinnken nich, sloep´t int iuser Woegen nich.
3. Hair Kinnken hair, dat Pöttken breckt dat Air.
Wör dat Kinnken stille wiesen, wör dat Pöttken hoele bliewen.
4. Slop Kinnken slop, do biuden goet en Schop;
dat oene swatt, dat anner witt, dat swadde iuse Kinnken bitt.

Poedersieljen Suppenkriut, wässt in iusen Goren. Iuse Wuisken es doe Briut, sall nich lange woren; es sau wacker un sau fuin, muaren sall doe Hochtuit suin.

1. Hänsken uppen Tiune satt un flicke sik en Scheo. Do kamm sonn wacker Miaken, dat kaik sau nuipe teo.
2. Miaken, wenn diu fruiggen wullt, dann fruigge diu met mui; ik häww en blanken Daler, den giewe ik dann dui.
3. Hans, deo et nich, Hans, deo et nich, et hät en schoewen Feot. Loegg Salbm up, loegg Salbm up, dann wert doe Feot wir geot.

Äppelken Päppelken Piepermius kamm fannachte in iuse Hius; woll en Stiuden stialen, kraig en doe Bäcker bui doe Kialen; sedd en uppe Klinken, feng hoe an teo drinken; heng en uppe Büönen, feng hoe an teo stüönen; heng en anne Boöken, feng hoe an teo floöken; heng en innen Saut, kraig hoe graude Naut; smait en anne Suit, was en wir kwuit.

Seose Matreose loep iawer den Damm, hadde män oenen Strump Hiaseken an, oenen Strump Huasen un oenen Klappscheo; Seose Matreose, wo wullt diu henteo? Ik will no min´n Grautfar sin´n Hiuse henteo; do slachtet se´n Swuin; do drinket se Wuin; do woll ik sau gern met buie suin.

Ik will di Lüögen loegen: Ik sog den Ossen floegen, ik sog doe Kraiggen maiggen, ik sog doe Rawen grawen, ik sog doe Diuwen achtern Foör Holle schiuwen.

Sünne Madden es en hielgen Mann, doe us wat fertellen kann fan Appeln un fan Buirn, Nüöde got for Muirn. Klipp klapp Reosenblatt, geoe Fruwwe giewt us wat; lod´t us nich to lange ston, wui müöd´t no´n Huüsken wuidergon, fan huir bet no Mönster; Mönster es ne graude Statt, do giewt us olle Luüe wat. Klipp klapp Rosenblatt, geoe Fruwwe giewt us wat.

Dat süngen doe Duarpkinner Sünne Madden; up iusen Huawe weort et nich sungen. Wenn doe Sänger niks kriegen, süngen soe: Hang up den Kiedel, hang up den Kiedel! Doe Biur hät inne Bücksen schieden.

Sünne Poeder kloppen soe medden hölten Hamer anne Duürstänner un süngen ümme Oegger: Heriut Sunnenwürme, Sünne Poeder es kuomen.
Land und Sand, Kiedel un Pödde anne Wand, Spinnratt innen Wuimen,
doe Pleog innen Gang - oen Oegg!


Sprüöke iawer doe Famuilje.

Wat jung es, spielt gern, wat ault es nürgelt gern.
Sau os doe Gaise gewüönt send, sau got soe.
Wenn doe Kadde nich tohius es, springet doe Muüse iawer Diske un Bänke.
Wat enner lert freo, dat hänget em lange teo.
Kinnermode un Kalwermode müöd´t graude Luüe wieden.
Lütke Muüse häwwet auk Auren.
Kinner lachchet un gruinet teo gluiker Tuit.
Kinner maket Hinner.
Lütke Kinner lütke Suargen, graude Kinner graude Suargen.
Gifft doe Hergott Kinner, dann gifft hoe auk wat ümme un an dofor.
Kinner sind Kinner; Ferstand un Nogedanken kuomet nich for Joren.
Doe kleok es, binnt den Ruüen an.
Wenn doe Baum ninnen Poll hät, wässt hoe schoewe.
Oen ruff Föllen gifft oen stark Piard.
Doe nich ault weren well, mott sik jung uphangen.
Ort lött fan Ort nich; Kadde fan Kadde lött´t Miusen nich.
Iulen bringet ninne Diuwen iut.
Wenn doe Swuine satt send, oölt soe den Trogg ümme.
Doe Keo fergitt, dat soe oen Kalf wiesen es.
Wenn doe Imbillunge unner doe Süögen goet, dann helpe Guat den Swuinen.
Junge Luüdens un widde Schörden kruiget lichte Pläcke.
Wenn doe Foss anfänget teo priegen, dann mott man doe Gaisekuüken waren.
Kaup Nowers Keo un fruigge Nowers Kuind!
Oene graude Fruwwe spart doe Leddern innen Hiuse.
Do es ninn Pott sau schoewe, do passt ne Stülpen up.
Wuise Honner loegget tolest inne Niedeln.
Doe Duüwel schitt ümmer uppen gröttsten Haup.
Fruiggen un Haiggen schuüt faken teo Untuit.
Twoee unner oener Diaken, doe lert oen Spriaken.
Wo oen Han es, do kraigget ninn Heon.
Es do oen Her, dann es do auk Er.
Mannsluüe drüöwet olls iaden, owwer nich olls wieden.
Do es ninn Hius, do goet ens en Wuind duür.
Oen Dullkopp es mui loewer os oen Duoselkopp; soe düöget owwer boede nich.
Wenn Fuür un Strau tohaupekuomet, dann brennt et.
Soe liewet tohaupe os Ruüens un Kadden.
Doe Fruwwe kann medder Schörden moer iut dem Hiuse heriut driagen, os doe Mann medden Wagen herin foören kann.
Doe Biurnfruwwe mott fuür un achter Augen häwwen.
Oen geoen Nower es biader os en wuiden Fründ.
Goet doe oene uppen Hoff, seggt doe anner gottloff.
Doe Fründskop hairt buim Geldbuüle up.
Wenn doe Fründskop teo dicke es, dann brecket soe lichte.
Oen laigen Hund hät oen laig Miul.
Doe lüggt un doe et löfft, düöget boede nich.
Do blieket ninn Ruüe, hoe woet wat.
Help Guat in Naut, Afgunst is graut.


Sprüöke iawer Arboet un Sparen.

Wat wui fandage deot, briuke wui muaren nich mer teo deon.
D[eo]<oe> freo saigget, doe freo maigget.
Doe sik ferlöppet un doe sik ferslöppet, kuomet boede teo lade.
Oen bieden teo lade, es fiels teo lade.
Doe tolest kümmet, sitt üöwel odder ätt üöwel.
Wenn doe Owend kümmet, wert doe Fiulen fluidig.
Wo doe Fiulen kuirt, do lachchet doe Ecken.
Muaren goet auk wir oen Dagg an.
Erst imboöden, dann backen.
Dat drüdde Mol sloet Ialge inne Pullen.
Doe fiel anfänget, bringet woenig tostanne.
Doe den Laun ferdoenen well, mott do auk wat for deon.
Nich olle Wiage got non Brautschappe.
Dat Braut smecket am besten, wenn wui et siur ferdoenen müöt.
Os buim Diske got doe Backen, sau got biuden auk doe Hacken.
Twoemol wat soeggen, kostet Geld.
Doe sparen well, mott buim Munne anfangen[,]<.>
Doe dat Lütke nich ert, es dat Graude nich wert.
Wat sau fiel es os ne Lius, dat hiage int Hius.
Spare, owwer anner rechten Stuie.
Piare send Heren; doe et nicht woet, mott et leren.
Schope häwwet oen ferfriaden Miul, owwer oenen gollnen Feot.
Nom Hiager kümmet oen Fiager.
Luiggen Geld un snien Braut es rask fertiart.
Fingerdoepe hanneln es sau geot os armsdoepe grawen.
Doe suin Geld will floegen soen, mott´t in Diuwen un Immen stiaken.
Wet helpet mui dat, wenn doe Keo nen Emmer full Mialke gifft un stött en ümme!
Nimm, wat diu kruigen kanns, owwer lott joedem, wat em teokümmet.
Ik günne ollen wat, owwer mui sümst am moesten.
Wenn doe Biadler niks häwwen sall, dann ferlüsst hoe dat Braut iut dem Buüle.
Doe Biadelsack un doe Geldsack hanget nich hunnert Jore for oener Duür.
Doe oene maket dat Bedde, doe anner leggt sik drin.
Doe Piare kruiget den Hawern nich, doe en ferdoent.
Olle Bade helpet wa[s]<t>.


Sprüöke iawer Kleokhoet.

Stille Wader es doepe.
Laige Ruüens blieket nich (Gliupenbuider).
Et goet ninnerwiagen duller teo os inner Welt.
Doe sümst niks iut sik maket, doe güllt niks.
Doe sik doe Niasen afsnitt, doe schännt sik dat Gesicht.
Oen Schop mott hott weren.
Man kann em nich moer Festand afföddern, os hoe hät.
Gedüllige Schope got fiele in oenen Stall.
Nimm dui niks for, dann goet dui niks forbui.
Dem nich teo ron es, dem es auk nich teo helpen.
Wat enner sik inbrocket, dat mott hoe auk iutfriaden.
Bui ollen es wat.
Do es ninn Unglücke, et es no wo geot for.
Forhiar Beschoed, dann gifft´t ninnen Ferdroet.
Wat ik nich woet, dat maket mui nich hoet.
Wat enner wuit halt un duür betalt, dat es geot.
Wat doe Biur nich kennt, dat frett hoe nich.
Wat dat Auge nich suüt, doe doöt dem Hadden nich woe.
Doe sik suige dalsedd´t, fällt nich hauge hiar.
Oen lütken Ferdenst es biader, os oen grauden Gewinn.
Dat hät doe Foss miaden, doe gifft den Stert teo.
Doe Wulf blifft en Wulf, wenn hoe sik auk en Schopfell ümme doe Auren hängt.
Doe hät suin Liewe nau ninn geot Gorn spunnen.
Bui Duüstern send olle Kadden swatt.
Wo doe Foss liggt, do halt hoe ninn Heon.
Wo ne Leddern es, do lott dat Springen suin.
Tuü Holtsken an, dann kriupet dui doe Uüßen nich uppen Feot.
Iut dem annern suiner Hiut es geot Roemen snuin.
Hoe suüt dat Gräss wassen un hairt doe Mieke bölken.
Dat goet nich met rechten Dingen teo (Hekseruigge).
Lodet doe Kiarken innen Duarpe!
Hoe lüggt, dat doe Balken sik baiget.
Doe dat löfft un´t Bedde ferköfft, mott innen Straue slopen.
Doe doe Augen nich upmaket, mott den Geldbuül toen.
Doe lichte löppet, es lichte teo jagen.
Met Iulen sidden, es biader, os met Iakstern wippen.
Mak dui nich teo groön, süss fraidet dui doe Siegen.
Doe kriggt olls forn Oegg un Appel.
Doe anfängt teo loegen, hairt up met Bedroegen.
Doe Lussen hät teo tiusken, hät auk Lussen teo bedroegen.
Hoe lüggt os en Bessembuiner.
Lüögen häwwet kodde Boene un wenn soe ümmefalt, dann häwwet soe gar koene.
Wat doe Augen stialt, es ninne Sünne.
Wart jiu inner Ruige; den lesten stött doe Buck.
Je naiger je laiger.
Nuiggelot wert nich ault.
Nautslagg en ninn Dautslagg.
Kodde Niasen send hännig teo snuüden.
Ordnung regoert doe Welt un doe Puitsken dat Piard.
Ordnung goet no Recht un Ruige.
Recht behöllt, doe dat gröttste Miulwiark hät.
Bluif uppen rechten Wiage, dann sloet dui ninn Twick int Auge.
Doe es nau nich achter Meors Podde wegwiesen.
Hoe hät doe Kinnerscheoe nau nich upslieden.
Hoe lött sik dat Gräss for den Foöden wegmaiggen.
Hoe maket den twoeden Trett for dem ersten.
Hoe stellt sich an os ne Kadden, doe droe Pödde up ens iutteolicken hät.
Je moer doe Kadden striepet wert, je haiger höllt soe den Stert.
Dat elfte Gebott hett: Lott dui nich ferblüffen.
For Geld es olls teo häwwen, owwer nich doe Hiemel.


Sprüöke iawer Acker un Wiar.

Doe dat Land bedrüggt, bedrüggt sik sümst.
Mess upt Land, gifft Geld inne Hand.
Wo doe Mess failt, do helpet ninn Bian.
Wo Mess es, doe es auk Siagen.
Doe dicke dünget, kann dünne saiggen.
Doe druüge Frost es Winterbroke.
Doe Biur saigget sik oer gruis os wuis.

Wenn us dat Wiar for doe Früchte un doe Arboet nich passe, dann was ümmer doe erste Froge: Wat menns diu, gifft et baule anner Wiar? Dann loeden sik doe Wiarwicker hairen. Iare oegene un doe aule Wuishoet smieden soe tohaupe un duürnanner. Oen Wiarglass, Wiarwicker weort auk seggt, hedde wui nau nich. Spöttsk sian soe dofan: Doe Wiarwicker stiggt; hang en män unner doe Iaksen, dann löfft hoe nau nich, dat et rianget. Dem Kalenner truwwen soe auk nich; fan dem sia doe Wuishoet: den Kalenner maket doe Luüe, dat Wiar maket doe Hergott. Geot Wiar gaff et, wenn doe Lucht hauge was, doe widden Wolken langsam aftüögen, dat Omdraut unnergeng, doe Swalwen hauge flüögen, doe Muiden danßen, doe Snuiggen oen druüge Spuir uppen Nacken odder Sand uppen Sterde hedden, doe Niewel no for Middagg fell, doe Sunne den Niewel iawerwann, doe Wuind rechts herümme geng, doe Rauk luike upstaig, doe Stoene uppen Waskeore druügen, doe Honner freo upflüögen un wui den Brokwuiler Kuaperhamer hairen können. Oen Gewidder gaff et, wenn doe Pumpen innen Hiuse swaide, dat Pumpenwader briun loet, doe Blinnerfloegen fernuinig staiken, doe Runkelbliar wielk wören, doe Wuind sik lössgaff un doe Wolken achtern Breoke stiegen. Laige Wiar gaff et, wenn doe widden Wolken in Struipen rask tüögen, doe Wuind hen un hiar sprang, doe Niewel inne Haichte geng, doe Lucht suige blaif, dat Muarenraut heriawer kamm, doe Sunne Owends innen Damm geng un ninn Döwwe fell, doe Mone innen Niewel swomm, doe Stoene uppen Waskeore natt bliewen, doe Rauk innen Hiuse nich aftaug un inne Augen bait, dat wille Fuür unnerm Podde brenne, dat Solt natt weort, dat Speck uppen Büönen drüppe, doe Ruüe Gräss fratt, doe Honner lade upflüögen un wui doe Miargenfailer Klausterklocken hairen können. Fan dem Riangenbuagen sia doe aule Wuishoet: Wenn doe Sunne schinnt upt nadde Twick, dann rianget´t olle Augenblick; fan dem Niewel: Innen Sommer bringet hoe Döwwe, innen Winter Ruip; wenn hoe Muarens stiggt, kümmt hoe Ianerns os Riangen wuir; wenn hoe Muarens fällt, schinnt Ianerns doe Sunne; fan den Biargen: Wenn soe buawen klor wert, gifft et Sunnenschuin; wenn soe unner klor wert, gifft et Riangen; fan dem Gewidder: Innen Winter bringet et unruüße Wiar, Moedagg ferderft et doe Baumbleomen, Michaels schett et Sommer un Winter.

Hiarfst un Froöjor güllen den Wiarwickern nich fiel: dat Jor was half Winter, half Sommer. Doe Sommer diure bet Michoels. Dann kamm no den aulen Wuiwern iar Sommer met Spinnwuip biuden un doe kodde Kreonensommer met kaulem Wuine. Annen Gallendage mosse doe Goren roeggen suin; dann kamm doe erste Frost. Doe rechte Winter feng erst Wuinachten an. Wert doe Dage länger, wert doe Winter strenger. Widde Wuinachten, groöne Austern. Kaule Winter, warme Sommer. Lechtmissen un Sünne Poeder wören wir wichtige Dage for doe Wiarwicker; dann soll sik dat Wiar ännern. Lechtmissen brecket odder bowwet doe Brüggen. Lechtmissen klor, dat gifft oen geot Jor. Sünne Poeder mosse doe Ern for doe Pleog uapen u[m]<n> druüge suin. Doe lade Snoe doöt der Sot woe. Sünne Gertriud goet doe Görner iut. Dann was Austern wir oene wichtige Tuit for doe Wiarwicker. Wo doe Wuind Austern hiarkamm, do soll hoe siewen Wieken ston. Wenn et Christus int Graff fraus, soll et no förtig Nächte kault suin. Wenn et Austern riange, blaif et bet Pingsten natt Wiar. Doe aulen Luüe stönnen Austern Muarens freo up un kieken teo, wo doe Wuind hiarkamm un of et fruaren hadde. Doe April hadde suin oegen Wiar, konn natt, kault, druüge un warm suin. Iuse Sandbodden konn fiel Riangen ferdriagen, joeden Dagg oen Schiur un Sunndages den ganßen Dagg. Moedagg natt, bringt Kauern satt; blaut Pingstriangen bringt ninnen Siagen.

Innen Sommer wören Siewenbroöer un Jakeowe wichtige Dage. For Middensommer hedde wui moestens teo woenig Riangen un nohiar manßen teo fiel. Wenn et Siewenslaiper un Siewenbroör riange, soll et no siewen Wieken riangen. Dann weort mianig oener besuarget, wenn hoe an den Arn dachte. Wat uppen Lanne stoet, hairt us nau nich. Wenn et Jakeowe geot Wiar was, gaff et oene geoe Arntuit. Doe Sunne schinnt us dat Braut nich iut dem Schappe. Wenn doe lütken Aimpen doe Nester buawen uppen Lanne hedden, gaff et oene nadde Tuit; wenn soe doe Nester doepe inner Ern hedden, gaff et oene druüge Tuit.

Michoels kuüren doe Wiarwicker oll wir fan dem naichsten Winter. Doe kamm freo, wenn dat Lauf freo fell, un weort kault, wenn doe Würme doepe inne Ern gengen un doe Aimpen doe Haipe hauge maken. Fan den Wiekendagen wören Sunndagg, Mondagg un Fruidagg wichtige Dage. Mondagg weort nich wiekenault. Dat gulle fannen Wiar un fan ollem, wat wui Mondages anfengen. Os soe mui just uppen Mondage inne Scheole schicken, woll mui Kuaden Mömme truüggehaulen; soe was besuarget ümme mui, wuil Mondagg nich wiekenault woöre. Fruidagg hadde suin oegen Wiar. Sunndages Riangen unner der Kiarktuit bedudde Riangen for doe ganße Wieken.

Oen wichtigen Dagg was auk dat nuigge Lecht. Dann soll sik dat Wiar kott forhiar odder nohiar ännern. Dat fulle Lecht hoelen soe nich sau wichtig. Dat Lecht brochte auk geoe un laige Dage for doe Früchte. Laige Dage wören innen Kalenner Krieft un Spinne, geoe Dage Stoenbuck, Wadermann, Twillinge un Jungfer. An den Stoenbuckdagen dröffen ninne Kartuffeln plantet weren, doe kuaken sik süss nich gar. Wenn Kuaden Bawwe saiggen un planten woll, kaik hoe erst innen Kalenner. Hoe make dat Land trechte, saigge un plante owwer erst, wenn doe laigen Dage ümme wören. Hoe gaff ninn Geld for Boöker iut, owwer den lütken Kalenner koffte hoe Jor for Jor. Kaurn saigge hoe bui nuiggem Lechte, Roöwen un Woddeln bui aulem. Do was hoe ganß oegen inne; joede Frucht hadde iare Dage. Wenn Mudder Woddeln loeggen odder Flass saiggen woll, dann mosse Kuaden Bawwe soeggen, of hoe dat an dem Dage for geot hoel. Doe jungen Luüe hoelen dat nich mer sau genau met den geoen un laigen Dagen. Doe maken dat Land trechte un saiggen un planten, wenn soe Tuit hedden.

Up iusen Huawe gaff et auk Speok un Stuien, wo et nich echte was. Doe do Owends lade hiargeng, sog odder haure wat. Uppen Luikwiage form Kelterhuawe kamm em oen Luik inne Moöde, wenn innen Hiuse enner stiarwen mosse. Inner lütken Fleddern was oen Kolk met fiulem Wader; do jommre un stüöne et inne, wenn et oen Unglück uppen Huawe gaff. Do soll auk Nachts manßen Lecht brennen. Upper Snuikammer sollen doe Dielen knacken un in´n Stalle doe Piare sik schüddeln, wenn oen Sark maket weren mosse. Doe Luüdens wören bange for Nachtmaren. Do soll ens oene Maged innen Hiuse wiesen suin, doe doe Nachtmaren ploget hedden. Doe kaimen duürt Slüödellock, loögen sik dem Minsken uppe Bost, dat hoe nich omen un schroeggen konn. Doe Aulen fertellen fan Spoökenkuikern, doe Nachts upston mössen un dan soen können, wenn et oen Luik odder oen Unglücke gaff; fan Irlüchten, doe Nachts hen un hierloepen un doe Luüe fannen rechten Wiage locken; fan Fuürkuogeln, doe fanner Mone kaimen un Unglück bröchten; fan Springwoddeln, wo wui olls medde upmaken können; fan Reongängern, doe wüssen, wo Gold inner Ern lagg, fan Heksen, doe uppen Bessem nom Blocksbiarge ruin können; fan Iulenspoegel, doe sik iawer annre lustig make, fan Dokter Faust, doe medden Duüwel ümmegeng. Glücke hadde, dem doe Hase fan rechts no links iawern Wegg loep, doe dat nuigge Lecht klor teo soen kraig, doe Klowern met foer Bliarn faun, dem dat linke Aur klang. Unglücke hadde, dem doe Hase fan links no rechts iawern Wegg loep, doe dat nuigge Lecht duür Twicker un Braken teo soen kraig, dem os erste oen ault Wuif modde, dem dat rechte Aur klang. Dat was aule Wuishoet, doe gern fertellt un haurt, owwer nich lofft weort.

Innen Breokhagen was oen Spoökenkuiker. Wat doe soen un seggt hadde, was indruapen. Doe mosse Nachts upston un bet an doe dicken Boöken fort Duarp gon. Dann sog hoe oen Luik kuomen, oen Hius brennen odder süss wat. Dat achter der Kiarken oen Hius brenne, hadde hoe forhiar seggt, auk dat doe Kiarken dobui in Gefor wöre. Soe fertellen, hoe könne auk Doewe bannen, loede soe owwer for Sunnenupgang wir löss. Ens hedde hoe oenen bannt, doe em Nachts doe Garwen fannen Lanne halt hedde; doe hedde dat fan der Tuit an nich wir woget. Fan oener Naiggersken weort seggt, dat soe wüsse, wannoer soe oene Treor naiggen mösse un sik dorup inrichte, et owwer nich ferroet. Doe Suonessuone fan dem Spoökenkuiker es Reongänger, doe Wader inner Ern finnt. Doe oenen nuiggen Saut grawen well, fröggt en ümme Rot un lött en medder Reon soöken. Send dat Lüögen odder es dat aule Wuishoet?

Zurück

Public Domain Mark
Dieses Werk (Der Bauernhof um 1870, von Heinrich Stolte), das durch Olaf Bordasch gekennzeichnet wurde, unterliegt keinen bekannten urheberrechtlichen Beschränkungen.
Dies gilt nicht für die hochdeutsche Übersetzung des Werkes.