Der Bauernhof um 1870

von

Heinrich Stolte



Dat Hius

Swatt witt groön, dat send doe Farwen fan den aulen Biurnhuüsern, swatt doe Stänner, witt doe Wänne, groön doe Fensterluie un doe Giewelspissen. Dat aule Straudack häwwet soe fan den moesten Huüsern herunnerrieden un Pannen dofor uphangen, raut up swatt, witt un groön. Iuse Hius hadde for sesstig Joren auk no düöse Farwen. Et es 1746 bowwet; sau stoet up dem Buagen iawer der Nuinduür.

Dat es doe gröttste Duür innen Hiuse, sau hauge un broet, dat soe met dem grauden Arnwagen doduür foören küönt. Inner Midde fan der Duür stonn doe Stüödel (Stüddel). Dat was oen Oekenposten, doe buawen in den Duürbuagen un unner in doe hölten Sualen stellt weort. Doe Duür hadde foer Flüögel. Doe boeden ünnersten hedden oene Klinken un oenen Schuüwer, doe boeden biamsten blaut oenen Schuüwer, wo soe medde teomaket weren können. Den Stüödel häwwet soe afschafft un oenen Twassbaum dofor anleggt. Doe boeden Duürstänner rechts un links send buawen met Wuindbännern an dem Duürbuagen fastemaket. Olls es slicht un käntig an der Nuinduür, blaut doe aule Stüödel was halfrund un hadde ollerhand Rillen un Ringe.

Wenn enner duür doe Nuinduür int Hius goet, dann kümmet hoe up doe Dial un kicket luikeiut duür doe Iutlucht bet for doe Brandwand, wo froöer doe Herd stonn. Iutlucht un Dial send nich afschuirt.

Doe Dial goet langs duürt Hius un es half sau broet os soe lang es. Lecht kriggt soe fan twoe Fenstern, doe rechts un links fanner Nuinduür buawen inner Wand sidd´t. An boeden Suien luigget Ställe for dat Foe un Kamern for doe Denste. Iawer den Ställen send Hillen for Haigg und Strau. Os wui no Flass saiggen, was iawer der Kamern for doe Luüdens doe Büönen for dat Knuddenkaff. Iawer dem Keostalle was achter der Nuinduür oene Ecke os Honnerwuimen inrichtet.

Doe Keostall was foer un oen half Fack lang un hadde in joedem Facke oenen Trogg for twoe Koögge. An joedem Truage was no der Dial hen oen Land un oene Kleppen. Doe Piarstall was twoe Fack lang un hadde twoe Krippen, doriawer oene lange Raipen. Unner for dem Piarstalle was doe Dial iut Stoenpladden, süss iut Sinner. Dat was oen Mengsel iut Uisenstoen un Waderkalk. Oene Dial iut Laimen was no inner Groönkamern, wo dat Geschuir upbewart un dat Groönfeor for dat Foe snien weort.

Doe Iutlucht, wui sian auk Küöken doteo, geng twass duürt Hius un hadde an joedem Enne twoe hauge Fenster un oene Duür, Suitduür weort doteo seggt. Doe aule Herd stonn midden for der Brandwand un was iut Backstoenen muürt. Hoe es afbruaken, os doe Schottstoen bowwet weort. Iawer der Fuürstuie heng doe uisern Kiedelhaken anner Wuinsiulen. An dem Kiedelhaken woören doe sworen Klockenpödde un doe graude kuapern Kiedel iawert Fuür hangen. For doe lütken Pödde un for doe Pannen weort doe Druifeot up doe Fuürstuie sedd´t. Wenn dat Kuaken forbui was, weort doe Asken tohauperaket un met der Fuürstülpen teodecket. Dat Fuür bödde wui oll met Ruitsticken an, hedden owwer auk no doe aulen Tunnerbüssen achter uppen Herde ston. Wenn doe Mannsluüe sik buiden doe Puipen ansticken, sloögen soe Fuür met Stol, Fuürstoen un Swamm. Wui bödden blaut met Holt. Doe Rauk taug buawen duür den Floeskwuimen unnerm Backstoenpladden; ümme doe Pumpen laigen Biargstoenpladden. Dat oene Enne fanner Küöken hoede Waskeort. Do stonn midden doe Pumpen uppe; anner Suit unner den boeden Fenstern stonn doe graude stoenern Kump, wo doe Drank for doe Koögge inne trechteroört woert; iawer dem Guadenlocke stonn dat hölten Spoölfatt. Dat Pottschapp un doe Waskebank wören anner Suit no der Dial fastemaket. An dem annern Enne fanner Küöken stonn doe lange Oekendisk, wo innen Sommer gieden weort. Innen Winter aide wui upper Stuawen. Doe Name Luchteort for düt Küökenenne was nich bekannt. Wo Iutlucht un Dial tohaupekaimen, stönnen twoe Anrichten met Trecken for Mial un Görde un met Schäppen for Braut, Löde un Pödde.

Doe Stuawen un Kamern for doe Famuilje laigen innen Ächterkiamsel. Dat send doe Fäcker achter der Brandwand. Iuse Ächterkiamsel hadde an joeder Suit oene Stuawen un dotüsken oene graude Kamern, wo Fadder un Mudder un doe lütken Kinner sloepen; doe grauden sloepen anner Dial met den Densten tohaupe. Unner dem Ächterkiamsel was doe Keller, buawen iawer doe Büönen, wo dat Kaurn henschüdd´t weort. Dat ganße Ächterkiamsel [hatte] <hadde> Intiage met Beschott. Doe Keller was nich wellert. Doe Treppen no Keller un Büönen lagg in der grauden Kamern, was owwer dichte afschuirt un hadde Teogang un Duüren inner Brandwand. Inner Küöken was niks fan der Treppen teo soen. Doe Küöken hadde nuigge Fenster met hölten Spruaden un grauden Riuden. Dat Ächterkiamsel hadde no aule Fenster met lütken Riuden, dünnen Bluiggspruaden un smallen Fensterbänken. Aule Luüe fertellen no fan bunten Fenstern, doe froöer inner Küöken wiesen wören.

Wenn Mudder inner Küöken for dem Herde satt, hadde soe dat ganße Hius for Augen, doe Dial bet an doe Nuinduür un doe Küöken bet an doe Suitduüren. Ninn Minske konn herin un heriut, hoe weort soen; innen Ställen un Kamern konn niks schoen, soe miarke et. Dat Fuür uppen Herde make Owends dat ganße Hius helle. Achter dem Herde was no oen Lett inner Wand; do stonn inner Kamern dat Bedde, wo Fadder sloep. Doe miarke dat saugliks, wenn Nachts innen Hiuse wat forfell un doe Ruüe upper Dial blieke.

Anner Dial stoet an joeder Suit oene Ruige Stänner met Luchtholt buawen iawer, met höltem Grunne unnerhiar un met Riegeln inner Midde. Dat es dat Riegelwiark, dat met Tappen un Holtniageln tohaupehaulen wert. Up dem Luchtholle luigget doe Balken; doe got twas iawer doe Dial bet iawer doe halwe Hillen un send met Wuindbännern an den Stännern fastemaket. Iawer der Dial luigget siewen un iawer der Küöken droe Balken. Inner Küöken send doe Wuindbänner swaift un kialt, anner Dial send soe glatt. Joe twoe un twoe Balken send oen Fack. Doe Dial hät siewen, doe Küöken droe un dat Ächterkiamsel auk droe Fack. In iusen Hiuse luigget doe Balken enger tohaupe os in den moesten annern Biurnhuüsern. Dat Fack es smaller, owwer doe Stänner un Balken send nich swäcker os annerwiagen. Dat Hius es stark bowwet; an Holt häwwet soe nicht spart. Et stoet fandage no fäster os annre, doe hunnert Jore jünger send.

Up den Balken luigget Oekenbualen, doe send iawer der Dial blaut an oenanner schuawen, iawer der Kuöken owwer sau faste met Fiarn neodet, dat do niks duürroeren kann. In ganß aulen Huüsern was dat Beschott no iut Oekenbalken maket, do buart, klofft un howwen wören. Os doe Herd no anner Brandwand stonn, staig doe Rauk bet unner doe Balken, wo dat Floesk raikert weort. Doe Dielen hoelen sau dichte, dat et ninne Gefor for dat Strau unnern Dacke gaff. Iuse Hius hadde iawer der Herdstuie ninnen Ramen (Raukfang), doe doe Funken feng.

Up joedem Balken stoet oen Spann Spoers. Dat wert buawen fannen Hanenholle tohaupehaulen un es anner Suit met Swaipen an dem naichsten Spanne fastemaket. Up doe Spoers send Oekenladden niagelt, doe dat Dack driaget. Dat goet fan Giewel teo Giewel in oenem Tuage iawer dat ganße Hius, blaut an dat Ächterkiamsel es 1848 rechts oen lütken Twassgiewel anbowwet. Olls, wat unner dem Dacke un iawer den Balken liggt, hett kottweg doe Balken. Wo dat Ächterkiamsel anfänget, hät doe Balken oenen Upsprung; do es doe Brandwand oenige Feode haiger os inner Küöken. Lecht kriggt hoe duür dat Iulenlock buawen innen Giewel un fan twoe Fenstern iawer dem Ächterkiamsel. In dem Beschodde uppen Balken send twoe Löcker, oen lütk anner Suit, wo doe lange Leddern stoet, un oen graut inner Midde, wo Haigg un Strau duürlanget un duürsmieden wert. Unner dem grauden es oen Lett, dat hen un hiar schuawen weren kann. Wenn doe Arn forbui was, weort et sau wuit teoschuawen, dat blaut no oen Schauf Strau duür doe Liuken geng. An dem Ledde was ninn Stell; soe schüöwen et medden Gliumen hen un hiar, doe stännig anner Wand heng.

Doe Suitstänners biuden annen Hiuse send körder os doe Dialstänners binnen innen Hiuse un stot up höltem Grunne, doe no up suigem Biargstoengrunne liggt. Fan den Balkenennen iawer der Hillen got Kelbelspoers met Schelken sau suige iawer doe Suitstänners biuden dal, dat oen iutwuoßen Mannsminske medder Hand dran langen kann. Up den Kelbelspoers hett dat Dack bet up doe Suitstänners doe Kümje un unner den Suitstänners doe Iakse. Dat Hius stoet biuden upper suigen Wand. Doe ganße Last fan den dicken Balken, den langen Spoers un dem sworen Dacke liggt up den haugen Dialstänners un dem Riegelwiarke binnen innen Hiuse. Doe Suitstänners häwwet biuden unner der Kümje woenig Druck un unner der Iaksen Schuts for Wuind un Riangen. Süöke Huüser hault länger os doe nuiggmeodigen upper haugen Wand. Fan den Dialstänners got Intiage no den Suitstänners. Dat send Balken, doe met Tappen in den Stännern fastemaket send. Tüsken den Intiagen liggt Wellerholt, nich Beschott os uppen Balken. Unner den Intiagen send Kamern un Ställe, iawer den Intiagen Büönen un Hillens. Doe Wänne in dem Riegelwiarke biuden un binnen send tunnt un widdelt. Oenige nuigge Wänne send iut Backstoenen muürt un auk widdelt.

Rund ümmet Hius send buawen an den Stännern Kröppe (Holtklödde) fastemaket. Do luigget annen Ennens form Hiuse doe Giewelbalken un anner Suit unnerm Dacke doe Spoerploden uppe, doe doe Kelbelspoers driaget. Doe Iakse iawer den Kröppen ferhinnert, dat doe Drüppenfall an den Wännen herunner löppet un dem Riegelwiarke biuden Schaden doöt. Doe Kröppe send an iusem Hiuse swaift, kialt un stiaken.

Dat Hius hät riske Giewel for den Ennens. Doe Spissen send nich schrot afsnien un häwwet auk ninne Kleffspoers, Piarköppe un Gecke. Doe Fast buawen uppen Dacke goet innen luiken Tuage fan oener Giewelspissen no der annern un was froöer met Pannen teodecket, doe os oene wackere Perlensneor driawer henloepen. Doe Balken, Stänner un Riegel innen Gieweln send fan unner bet buawen ant Iulenlock met Briarn iawerniagelt. Doe got unner auk iawer den Giewelbalken bet an doe Kröppe. Up dem Buagen iawer der Nuinduür stoet unner dem Giewel oene Inschrift, doe liut: Ach Gott, wie geht´s doch zu, daß die mich hassen, den ich nichts tu; die mir nichts gönnen un auch nichts geben, müssen dennoch leiden, daß ich lebe; wenn sie meinen, ich sei verdorben, müssen sie sich selber sorgen; da die Verleumder streichen, Lügner müssen doch da weichen. Trau auf Gott, nicht verzag! Geld und Gut kommt alle Tag. Doe Riegel iawer der linken Suitduür hät doe Inschrift Psalm 22,2: Mein Gott, mein Gott, warum hast du mich verlassen. Ich heule, aber meine Hülfe ist ferne. For dem lütken Twassgiewel stoet: Ehre sei Gott in der Höhe. Renovatum 1848.

In dem Ächterkiamsel wören twoe Stuawen un oene Kamern. Doe lütke Stuawe was for Besoök inrichtet; in der grauden wuone wui. Boede Stuawen hedden no der Küöken hen oene Duür met Glass; doe Kamern hadde blaut oen Lett dohen. In der grauden Stuawen stonn oen foerkäntigen Kastenuawen, Slund weort seggt; doe was inner Wand fastemuürt und weort fan biuden hiar bott. Hoe hadde män oenen suigen Kasten for doe Pickerploden, sonne Ort Backuawen, owwer ninn Lock for Pödde. Imt, Middaggiaden un Omdiaden mössen inner Küöken upper Herdstuie kuaket weren. Inner lütken Stuawen stonn sonn lütken nuiggmeodigen Uawen, in dem auk kuaket weren konn; doe weort owwer woenig briuket. Inner grauden Stuawen stönnen Stoöle met hölten Briarn, auk doe graude Steol achtern Uawen was oen Brettsteol met Armlienen. Achtern Diske anner Wand stonn oene lange Bank one Lienen. Doe Iur, wui sian doe Klocken, stonn biuden inner Küöken for dem Oekendiske; soe hadde sonnen hellen Slagg, dat et duür dat ganße Hius schalle.

Midden inner Stuawen satt doe Lampenstock unnerm Intuage; hoe konn hen un hiar draigget weren. An dem Stocke heng doe Lampenhake; doe was justsau inrichtet os doe Kiedelhake, blaut lütker un iut Holt. Et was oene Stangen met Fallklappen un oen dünn Brett met Tianen for doe Fallklappen. Dat Brett konn up un dal schuawen weren, Wippup weort auk seggt. Bui Dage woören doe Lampen in dat lütke Wandschapp tüsken Duür und Uawen stellt. Doe Lampenhake heng dann uppen Nagel anner Wand. Wui hedden hangen und ston Lampen. Doe hangen Lampe, Gausefeot weort auk seggt, was oen foerkäntig Uisenbleck met suigem Ranne rundherümme, hadde an joeder Ecke oene Tülle for den Decht un an oener Suit oenen Büögel met oenem Haken midden iawer dem foertuülten Feode. Doe ston Lampe was iut Tenn, hadde unner oenen broeen runnen Feot, midden oenen dünnen Stiel un buawen oene huale Kuogel met Griff un Deckel un oenen langen Hals for den Decht. An boeden Lampen heng oene Nodel, doe Lampen teo stuakern, wenn doe swadde Üösel up dem Dechte satt. Iuse Lampen wören for Roöweialge met Decht inrichtet. Luinialge brenne wui nich; fan dem blaken doe Lampen teo stark. Dat Glass ümme doe Lüchten weort fan dem Luinialge ganß swatt. Os doe Stoenialge upkamm, woören doe aulen Roöweialgelampen ganß afschafft.

Up der lütken Stuawen stönnen Roetstoöle, oen Disk un oene Kommeode. Oen Sofa hedde wui nich. For den Fenstern hengen auk ninne Garduinen; dofor hedden doe Fenster Luie, doe innen Winter Owends un süss bui Sturm un Gewidder teomaket woören. Doe dünnen Bluiggspruaden in den Fenster wören swack un undichte; doe lütken Riuden riadern un kliadern bui Unwiar, wenn doe Luie uapen wören. Inner lütken Stuawen hengen twoe Beller, doe Hiussiagen un Martin Luther. Inner grauden Stuawen heng no oen Fuogelkuarf, wo oen africhten Bleotfink inne wiesen was.

Inner Kamern stonn anner Brandwand oene graude Bettstuie met groönen Garduinen un oene lütke one Garduinen, doe oene for Fadder un Mudder un inner Ecke oen Klairschapp. In dem swadden Kuffer lagg witt Linnen, in dem briunen dat beste Tuüg, ollerhand fuine Klair, Doöke un Müssen. Mudder hadde no wat fan der aulen Dracht, taug soe owwer nich mer an. Doe briune Kuffer hadde binnen oene Builan for Gold, Sülwer un Smucksaken.

Doe lütke Stuawe hadde bet an doe Fenster gruisblo Panoel, auk doe Fenster, Duüren, Intiage un Beschott hedden doe Farwe. Inner grauden Stuawen un inner Kamern was dat Holt nich strieken, owwer dunkel for Oller. Doe Dielen woören Soderdages schruppet, süss blaut kuirt un met Sand stroögget. Bui uiliger Tuit ferblaif dat Schruppen manßen. Doe Wänne in den boeden Stuawens un inner Kamern wören widdelt. Tapoeden hedde wui nich. Doe lütke Stuawe was blo un witt, süss was dat ganße Hius binnen swatt un witt. Auk doe Duüren un doe Fenster wören dunkel. Doe Brandwand was iawerm Herde bet buawen unnern Balken ganß swatt fan Reot un Rauk.

Doe Büönen geng buawen duür dat ganße Ächterkiarmsel un was inner Midde duürschuirt. Up dem föddersten Büönen stönnen innen Sommer doe Spinnriar un dat Würkstell, wenn et nich [bruiket] <briuket> weort un iutoenanner nuamen was; auk Flassracken, Hielsteol, Speolratt, Kroönken, Hiewel, Büöker, Mangelholt un olls, was teom Spinnen un Würken naidig was, weort do hensedd´t, bet et wir briuket weort. Doe ächterste Büönen hadde midden oenen Gang, rechts un links ollerhand Schichten for Kaurn, graude for Rowwen, Beokwoeden un Hawern, lütke for Lapuinen, Iarfte, Baunen, Gasten, Sommerwoeden, Luin, Hamp un Sadellen. Doe lütke Söteruigge - Kaul, Woddeln, Roöwen, Griuwen, Runkeln un Dialsot - heng in Buüls unner den Rösterbalken upper Büönen.

Doe Keller unnerm Ächterkiamsel hadde Schichten for Kartuffeln, Roöwen, Woddeln un Griuwen. Wenn hoe innen Sommer lieg was, weort hoe schruppet un os Mialkekamern briuket. Dann könne wui lichter karnen un biadere Boddern liewern. Innen Winter stönnen auk doe Fiar met inmakten Saken - Kumst, Fuiksbaunen un Strieproöwen - innen Keller. Os dat Spinnen afnamm un doe Foebestand grödder woert, loet Fadder oene nuigge Mialkekamern anner Dial inrichten. Do stonn up langen Driagen Napp an Napp met Mialke. Melkemmer, Mialkesuiggen, Raumpott, Bodderkarn, Bodderfatt un olls, wat teom Boddern un karnen haure, hadde in der wackern Kamern [fuine] <suine> oegen Stuie; niks anners droffe dohen sedd´t un in doe Kamern brocht weren.

Nuin form Hiuse stonn doe Schuürn, fillichte dartig Trett wuit; doe was half os Schopschuürn un half os Wagenschuürn inrichtet. Soe hadde droe hauge Langeswänne, an boeden Suien un inner Midde oene. Dat Ramenwiark (Stänner, Riegel, Luchtholt, Grundholt) stonn up haugen Grundmuürn un was unner met Oekenbualen un buawen met Tuünholt un Laimen iutfüllt. For den Ennens hadde doe Schuürn hauge broee Ingänge met Stännern un Buagen os doe Nuinduür annen Hiuse. Doe Schopschuürn hadde an boeden Ennens oene graude Duür met foer Flüögeln un oenen Twassbaum. Doe Wagenschürn hadde ninne Duüren. Doe Balken gengen fan oener Suitwand no der annern iawer doe Middelwand weg un wören met Bualen teodecket. Doe Dackspoers stönnen up den Balkenennen, hedden Hanenholt un Swaipen, owwer ninne Kümje no unner. Dat Dack hadde Pannen un Straudocken, was nich ganß sau spits un hauge os dat Dack uppen Hiuse. Doe Brettgiewel stonn risk. Doe Fast was met Pannen teodecket. Dat Iulenlock was lütk. Doe Duürbuagen iawern Schopstalle hadde os Inschrift Psalm 92,2 un 3: Das ist ein köstlich Ding, dem Herrn danken und lobsingen deinem Namen du Höchster. Bowwet un uprichtet 1787. Doe Schuürn es afbruaken, os doe Schope afschafft wören. Naidig was dat just nich; soe hät män hunnert Jore ston un hedde no os Kaurnschuürn ümmebowwet weren konnt.

Anner Schaddensuit fannen Hiuse stonn dat Backs, fillichte fifftig Trett wuit. Et was oen lang, small Gebaide, nich sau hauge os doe Schuürn, Fackwiark met Backstoenen, dat Dack iut Pannen one Docken, doe Giewel risk iut Briarn. Dat oene Enne was os Holtstuie un Piarstall met Krippen un Raipen for Inkwartoerung; doe Wirkstuie met Hüöwelbank, Toggbank, Sluipstoen un ollerhand Geschuir for Handwiarker; doe Backstuawe met Doegtrogg, Disk, Backuawen un Askenkump<.> In den Kump weort doe Asken schüdd´t, doe wui teom Buüken briuken. Doe Balken unern Dacke weort bui Sommerdagg met druügen Spliedern teopacket, doe wui innen Backuawen, uppen Herde un innen Stuaweniawens bödden. Doe Inschrift iawer der Backstuawenduür hoede: Wenn einst der Bau der Erde in Staub un Nichts zerfällt, dann führe uns hinüber. Bowwet 1805. Dat Backen dai Fadder. Wui boöken dat Braut for us, for doe Kiaders un for Nowerluüe, doe ninnen Backuawen hedden. Os Fadder starf, weort dat Backen uppen Huawe upgiewen. Doe Doeg weort no innen Hiuse suürt, kniat un weltert, dann owwer no dem Bäcker innen Duarpe brocht. Dem Backse geng et os der Schuürn. Et weort woenig mer briuket, nich ümmebowwet un unnaidig afbruaken.

Anner Sunnensuit fannen Hiuse stonn doe Swuinstall, fillichte fifftoeggen Trett wuit, oen lang small Gebaide, nich ganß sau hauge os dat Backs; hauge Grundmuürn iut Biargstoenen, Fackwiark met Biarg- und Backstoenen, biuden widdelt, Giewel risk met Briarn, Dack met Pannen one Docken. Doe Balken unnerm Dacke weort met Biusken full packet, doe wui teom Anboöden briuken. In dem Gebaide wören blaut Ställe met Triagen un Kleppen no dem broeen Gange hen un oen Aftrett. Dat Feor for doe Swuine moss innen Hiuse kuaket un trechteroört un in Emmern no den Ställen brocht weren. Os doe Schope afschafft wören un doe Swuinemästeruigge teonamm, weort doe Stall teo lütk. Hoe es afbruaken un anner annern Suit fannen Hiuse moer os duwwelt sau graut wir uprichtet.

Dat wören foer Gebaiden. Dat graude Biurnhius inner Midde; Stall, Schuürn un Backs innen Kringe wuit herümme. Soe stönnen tohaupe un passen auk tohaupe. Dack, Giewel, Fackwiark, Duüren un Wänne glieken sik in Farwen un Fuarmen. Soe stönnen faste un broet up Biargstoengrünnen, tüögen met dem haugen Dacke dat Auge no buawen, wuisen met den spissen Gieweln no Sunnenupgang un Sunnenunnergang un laigen in oenem groöen Kranße fan Oeken un Dannen. Achter der Schuürn stönnen dicke Oeken, achter dem Stalle Dannen, achter dem Backse junge Telgen un Ellern un achter dem Stalle Obstbaime. Rundherümme was oen Haboökenhagen anplantet. Doe feng for der lütken Stuawen annen Hiuse an, geng achter den Dannen, Oeken un Telgen hiar un kamm for der grauden Stuawen anner annern Suit wir ant Hius. Wenn doe Porden teomaket wören, konn dat Foe one Hoeer uppen Huawe herümmelaupen.

Dat Ächterkiamsel fan iusem Hiuse stonn in oenem Goren, wui sian Görken, auk Goörken. Doe hadde no oenen Haboökenhagen for sik besonners un was in lütke un graude Stücke for Gemoöse indellt. Middenduür geng oen broeen Wegg. Doe hadde an boeden Suien Rabadden foe Bleomen un uppen Enne oene Haboökenlaiwern. Up den Bleomenbedden stönnen Reosen, Patüönjen, Narzissen, Grässniagelken, Längelaiwerken, Goldringelken, Monköppe, Astern, Goldlack, Riuksel, Stutsken, Lämmkenbliar, Moeggeroönken, Miargenbettstrau, Kristikreonen, Poderkappen, Siroenen (Niagelken) un Aurikeln in ollen Farwen. Tüsken den Gemoösestücken loepen smalle Wiage un Pädde hen, an den Rännern stönnen Obstbaime un Stickbuirn; Wuindriuwen hedde wui nich. Achter dem Görkenhagen flaut oene doepe Bieke hiar. Doe kamm iut den Wisken nuin form Huawe, flaut achter den Telgen un Ellern hiar un bochte dann links af up dat Görken teo. In dem Knoee fan der Bieke lagg doe Bloeke. Soe hadde tüsken der Bieke un den Hiagens fan ollen Suien Schuts. Oene Bloekhüdden hedde wui nich. Achter der Bieke stonne dichte annen rechten Oöwer no oene lange Ruige Obstbaime. Et gaff nich fiele Biurnhiawe, doe sau fiel Obst hedden os wui: Grafenstoener, Klockenappel, Siurappel, Koppappel, Parduisappel, Goldränedden, Gruisenedden, Suipelappel, Doepenbloönken, Sommerbuirn, Parmudden, Pundbuirn, Speckbuirn, Fettstengelken, Gruisbuirn, Keofoötken, Glasskirsken, swadde Kirsken, Kroeken, Oeggerpliumen un Swetsken. Bet up oennen Buirbaum send soe olle sau noch un noch ingon, junge Baime send do owwer wir for anplantet.

Wo hauge Gebaiden un Baime stot un Wader flütt, do gifft et auk Stuien, wo Füögel sidden un nesten küönt. Innen Hiuse hedde wui Jor for Jor Raukswalwen, inner Schuürn Kwieksterde, innen Backse Roststerde un innen Swuinstalle Floegensnäpper. Soe gengen innen Hiarfste weg, kaimen innen Froöjor wuir un nesten wir up der aulen Stuie. Sproen, Maisen un Luünike nesten ollerwiagen, wo soe oen Lock fuünen. Doe Beokfinken hedden iar Nest in den Appelbaimen, doe Sotfinken in den Hiagens, doe Swattdrosseln inner Laiwern un doe Iakstern in den Oeken. Bui Winterdagg kaimen auk Bleotfinken un Gialgoösen uppen Hoff; den weort Kaff for doe Schuürn stroögget. Lütke Maisen kaimen in grauden Tröppen un picken doe Ellernbuirn iut un puipen dobui sau munter, os wenn et Sommerdagg wiesen wöre.

Sau sog et for sesstig Joren up iusen Huawe iut; suitdem hät sik fiels ännert. Doe Dannen achtern Stalle wollen nicht recht wassen; soe hedden woll teo fiel Schadden. Soe send afhowwen un Pappeln send dofor anplantet. Doe dicken Oeken send iutruat, os soe ruip wören. Doe wackern Telgen mössen in dem Nautjore 1872 ferkofft weren, os us doe ganße Rowwe Pingstmuaren ferhagelt was. Doe Hiagens rundherümme send langsam ingon un nich wir iutbiadert; blaut doe Hage ümme dat Görken stoet no. Wo doe Telgen un Ellern stönnen, doe es niu oen Goren for Gemoöse un Obst anleggt. Oeken send nich wir uppen Huawe anplantet, blaut sonne Stuige es no ston bliewen. Wo doe aulen dicken stönnen, do wässt niu Gräss. Doe Bieke flütt no in dem aulen Knoee ümme den Hoff. Soe magg woll dat erste Stück uppen Huawe wiesen suin un wert auk woll dat leste bluiwen, wenn sik olls langsam ännert un antleste fergoet. Ik woll soe könne mui fertellen, wat soe annen Huawe olls beliebet häwwet. Wenn ik dat doch upschruiwen könne! Hedden us iuse Aulen for hunnert un moer Joren doch son lütk Bietken dofan upschriewen!

An den Hoff hairen twoe Kuadens. Dat wören lütke Biurn[häuser]<huüser>. Soe hedden owwer blaut oene Dial met Kamern un Ställen anner Suit; Iutlucht un Ächterkiamsel failen, süss glieken soe ganß iusem grauden Hiuse: Grundmuüern iut Biargstoenen, biuden suige un binnen hauge Wänne, Dialstänners un Balken met Wuindbännern, Fackwiark iut Oekenholt, Wänne widdelt, Spoers met Hanenholt un Swaipen, Dack iut Pannen met Docken, Hillen up Intiagen un unner Kümjespoers, riske Giewel met Briarn, Richtung fan Sunnenupgang no Sunnenunnergang, Stänner biuden met Kröppen for doe Spoerploden un Giewelbalken, Iaksen giegen Drüppenfall, Nuinduür met Stüödel un foer Flüögeln, Ställe un Waskeeort anner Schaddensuit, Stuawen un Kamern anner Sunnensuit, Dial langs duürn Kuaden, Herd inner Ecke no der Stuawen, Wuinsiulen un Kiedelhaken doriawer, ninn Schottstoen un ninn Ramen, doe Floeskwuimen unnerm Balken, lütke Ennduür met twoe Flüögeln for dem Waskeore, Anrichte tüsken Herd un Ennduür, Honnerwuimen inner Ecke achter der Nuinduür, - olls sau os innen Biurnhiuse, blaut lütker un anner Dial tohaupeleggt. Doe Kuade es fillichte dat echte aule Biurnhius, dat blaut inner Midde oene lange Dial un an boeden Suien Kamern un Ställe unner der Kümje hadde; Iutlucht un Ächterkiamsel send läder anbowwet.

Doe Kuadens hedden ninnen Keller un ninne Pumpen. Dat send auk nuigge Inrichtungen, doe in den aulen Biurnhuüsern no failen. Doe Keller woert erst naidig, os doe Kartuffeln upkaimen. Forhiar können Roöwen un Woddeln biuden in Kiulen schüddet un met Strau un Plaiggen teodecket weren. Iuse Kiaders hedden for doe Kartuffeln oen Lock inner Kamern unner der Bettstuie un for doe Roöwen un Woddeln Kiulen biuden achtern Stuawenfenstern. Os dat Swuinemästen ümmer moer teonamm, weort no oen Swuinestall an doe Kuadens anbowwet un anner Dial oene Kamern for Kartuffeln inrichtet. Dat Wader halen doe Kiaders iut dem Saude; doe lagg sonn toeggen Trett wuider biuden for der lütken Ennduür.

Ümme den Saut geng oen hölten Sautland one Deckel; buawen up lagg oene lange Stangen met oenem Haken for den Waderemmer. Bui aulen Biurnhuüsern heng doe Stangen an oenem langen Baumstamme, doe inner Sautsiulen up un dal wippe, wenn an der Stangen tuagen weort. Olle par Jore weort doe Saut bet up den Buam innen Grunne iutpüdd´t un roeggen maket. Hoe was nich doepe; doe Hillenleddern kaik no buawen heriut, wenn soe drin stiegen; doe Stangen for den Emmer was nich länger os sonn hännigen Fuiksstock. Doe oene Kuade es afbruaken un inner Nowerskop os Wuonhius wir uprichtet. Doe annere stoet no, es owwer auk ümmetimmert un oenige Fack länger maket. Tüsken doe aulen Balken met Wuindbännern send Lüögenbalken one Wuindbänner leggt un doe echten Balken wuider iut oenanner schuawen. Annen iawersten Enne fanner Dial es oen Ächterkiamsel met Küöken, Stuawen un Kamern inrichtet. Doe Iutlucht tüsken der Dial un dem nuiggen Ächterkiamsel failt no. Doe lütke Duür sitt niu anner Suit, wo süss doe Waskeort was. Dat erste un wichtigste in den aulen Biurnhuüsern, doe lange Dial inner Midde, es bliewen. Doe Inschrift up dem Buagen iawer der Nuinduür hett: Nur Jesus ist die Tür; geh durch ihn aus und ein, so wird die Himmelstür dir nicht verschlossen sein. Bowwet un uprichtet 1802. For dem annern Kuaden stonn up den Wuindbännern for der Nuinduür: Bete und arbeite. 1825.

Zurück

Public Domain Mark
Dieses Werk (Der Bauernhof um 1870, von Heinrich Stolte), das durch Olaf Bordasch gekennzeichnet wurde, unterliegt keinen bekannten urheberrechtlichen Beschränkungen.
Dies gilt nicht für die hochdeutsche Übersetzung des Werkes.